Chưa bao giờ những từ khóa như “Lò nóng lên rồi thì củi tươi vào cũng cháy”, hay “Top những đại án tham nhũng lớn nhất trong lịch sử Việt Nam”, “bổ nhiệm thần tốc”, “không có vùng cấm”, “hạ cánh an toàn” vv... lại xuất hiện với tần xuất, mật độ dày đặc như vậy trên mạng xã hội, các phương tiện truyền thông ở nước ta trong những năm vừa qua. Vấn đề đặt ra ở đây là gì?. Đó là, công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí ở Việt Nam đang ở giai đoạn quyết liệt “quyết liệt”, “toàn diện” trên tất cả các lĩnh vực với phương châm “không có vùng cấm, không có ngoại lệ, không ngơi nghỉ”...Với những kết quả “chưa có tiền lệ” về công tác xây dựng Đảng trong nhiệm kỳ Đại hội XII, đã khắc phục một phần thực trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên, trong đó nguyên nhân chính yếu vẫn là sự xuống cấp về đạo đức cách mạng. Để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ cách mạng trong thời kỳ mới, Đại hội XIII của Đảng tiếp tục đề cao nhiệm vụ Xây dựng Đảng về đạo đức, với những bổ sung, phát triển mới mà mọi cán bộ, đảng viên cần quán triệt và triển khai thực hiện với một quyết tâm, trách nhiệm chính trị cao nhất.
Đứng vững trên lập trường duy vật và phương pháp biện chứng, C. Mác và Ph. Ăngghen đã kế thừa những hạt nhân hợp lý trong đạo đức tiến bộ của nhân loại và bổ sung, phát triển nhiều nội dung mới để tiến hành một cuộc cách mạng trong lịch sử tư tưởng về đạo đức. C.Mác và Ph. Ăngghen nhấn mạnh: Khi đạo đức đứng ra bảo vệ lợi ích của các giai cấp tiến bộ, cách mạng, thì đạo đức đó đóng vai trò thúc đẩy xã hội phát triển.... Đó là đạo đức cộng sản - đạo đức tiến bộ nhất, bởi nó kế thừa và phát triển các giá trị tích cực của các kiểu đạo đức đã có của văn minh nhân loại.
V. I. Lênin đã kế thừa xuất sắc và vận dụng sáng tạo, phát triển toàn diện các quan điểm, tư tưởng của đạo đức học mác-xít nhằm đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng nền đạo đức mới, nền văn hóa mới, con người mới trong chế độ mới xã hội chủ nghĩa. V. I. Lênin từng chỉ rõ: Phải xây dựng đảng cầm quyền thật sự là một đảng tiêu biểu cho “trí tuệ, danh dự và lương tâm của thời đại”. Trong điều kiện Đảng Cộng sản cầm quyền và lãnh đạo đất nước, một trong những vấn đề cấp thiết được V. I. Lênin nêu ra là phải kiên quyết đấu tranh ngăn ngừa tệ quan liêu, tham nhũng, xa hoa, lãng phí xảy ra ngay trong đội ngũ cán bộ, đảng viên.
Người cảnh báo: “Toàn bộ các công việc của tất cả các cơ quan kinh tế của chúng ta bị khốn khổ trước hết về quan liêu... Nếu có cái gì sẽ làm tiêu vong chúng ta thì chính là cái đó”. Đặc biệt, Lênin nhiều lần căn dặn: Mỗi cán bộ, đảng viên chúng ta nếu không tự bôi nhọ đạo đức, thanh danh của mình, thì không ai có thể hạ thấp được uy tín của họ, không một thế lực phản cách mạng nào ở trong nước và quốc tế có thể phá vỡ được mối quan hệ gắn bó giữa Đảng với quần chúng nhân dân.
Trung thành và vận dụng sáng tạo quan điểm của các nhà kinh điển chủ nghĩa Mác - Lênin về xây dựng, giáo dục đạo đức cộng sản. Sinh thời, Hồ Chí Minh luôn chú trọng đến vấn đề đạo đức của Đảng, đạo đức của đội ngũ cán bộ, đảng viên. Trong tác phẩm Sửa đổi lối làm việc, được viết vào tháng 10-1947, Người nhấn mạnh rằng: “Đảng không phải là một tổ chức để làm quan phát tài. Nó phải làm tròn nhiệm vụ giải phóng dân tộc, làm cho Tổ quốc giàu mạnh, đồng bào sung sướng”. Đồng thời Người khẳng định "Cũng như sông có nguồn thì mới có nước, không có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân". Trước lúc đi xa, trong bản Di chúc để lại cho toàn Đảng, Người đã căn dặn: “Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân”.
Thực tiễn hơn 91 năm kể từ khi thành lập Đảng đến nay cho thấy lúc nào đội ngũ cán bộ, đảng viên giữ được phẩm chất đạo đức thì cách mạng vững mạnh, thu được nhiều thành tựu, ngược lại lúc nào đảng viên, cán bộ suy thoái về đạo đức thì cách mạng gặp khó khăn, thậm chí có mặt thất bại. Trong hơn 35 năm đổi mới, bên cạnh những ưu điểm, Đảng ta đã nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, nói rõ sự xuống cấp về đạo đức trong xã hội và trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên là rất đáng lo ngại: Một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên có chức quyền, kể cả một số cán bộ cấp cao sa vào chủ nghĩa cá nhân, ích kỷ, cơ hội, thực dụng, tham ô, hối lộ, độc đoán, chuyên quyền, coi thường tập thể, xa rời quần chúng; tình trạng cục bộ địa phương diễn biến khó lường. Một số tổ chức cơ sở đảng xem nhẹ việc giáo dục đạo đức, lối sống cho cán bộ, đảng viên; thậm trí thiếu sức chiến đấu, trong nội bộ có những biểu hiện xa rời mục tiêu của chủ nghĩa xã hội “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” nhưng không chủ động đấu tranh ngăn chặn. Thực tế hiện nay cho thấy, càng đi vào đổi mới, phát triển kinh tế thị trường, mở cửa, hội nhập quốc tế, lại càng phải xây dựng Đảng về đạo đức.
Thực trạng trên đã và đang trở thành vấn đề bức xúc của toàn xã hội, làm giảm lòng tin của nhân dân đối với Đảng, là lực cản lớn trong công tác xây dựng Đảng, uy hiếp đến sự tồn vong của Đảng, của chế độ. Với những tiền đề lý luận và thực tiễn như trên, rõ ràng đưa việc thường xuyên giáo dục, rèn luyện phẩm chất đạo đức thành một nội dung quan trọng trong mục tiêu xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh về “chính trị, tư tưởng, tổ chức, đạo đức và cán bộ” là đúng và trúng, là hết sức cần thiết, là nhân tố cực kỳ quan trọng để Đảng ta xứng đáng là đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của Nhân dân lao động và của cả dân tộc Việt Nam.
Chính vì vậy, Đại hội XII của Đảng nhấn mạnh nhiệm vụ “Xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức,” đưa công tác xây dựng Đảng về đạo đức ngang tầm với xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng và tổ chức. Tuy nhiên mới chỉ dừng lại ở đề cập mục tiêu xây dựng Đảng, chưa đề ra được nội dung, biện pháp cụ thể để thực hiện mục tiêu này.
Đến Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng xác định: “Trong những năm tới phải đặc biệt coi trọng và đẩy mạnh hơn nữa xây dựng chỉnh đốn Đảng toàn diện về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ”, phát triển thêm thành tố “cán bộ”, tách ra từ “tổ chức”. Trong đó, xây dựng Đảng về đạo đức được coi trọng hơn, Đảng ta xác định xây dựng đảng về đạo đức là “nền tảng”, là “cái gốc” cho Đảng trong sạch, vững mạnh, nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền của Đảng.
Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Đảng ta đã đã đề ra những mục tiêu, quan điểm, giải pháp “Tập trung xây dựng Đảng về đạo đức” với nội hàm rất phong phú, toàn diện và sâu sắc hơn, thể hiện ở 03 nội dung cơ bản như sau:
Thứ nhất, sự tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của cán bộ, đảng viên phải đặt lên hàng đầu
Chiến tranh đã qua đi, hiện nay cán bộ, đảng viên không phải đối diện mới kẻ thù xâm lược, bom đạn chiến trường nhưng lại phải đối mặt với một kẻ thù mới đó là: Điều kiện sống về vật chất ngày càng cao và ham muốn vật chất cũng tăng lên, nhiều khi không vượt qua được sự cám dỗ. Khi có chức, quyền trong tay dễ bị chi phối bởi tham vọng quyền lực, lợi dụng, lạm dụng chức vụ, quyền hạn để tham ô, tham nhũng, lãng phí, chủ nghĩa cá nhân, cục bộ, bè phái, kèn cựa địa vị, tranh chức, tranh quyền, độc đoán, gia trưởng, thiếu dân chủ, quan liêu, xa rời quần chúng... Có những cán bộ đảng viên trải qua tôi luyện mấy chục năm trời, phấn đấu giữ chức vụ cao trong bộ máy của Đảng, Nhà nước, đóng góp, hy sinh là không nhỏ nhưng cũng không tránh khỏi sự cám dỗ của đồng tiền, địa vị, danh vọng. Trong lịch sử xây dựng, chỉnh đốn Đảng chưa có nhiệm kỳ nào Đảng ta đã xử lý kỷ luật 113 cán bộ cao cấp diện BCT, BBT quản lý; trong đó có cả ủy viên, nguyên ủy viên BCT, ủy viên, nguyên ủy viên Trung ương, bộ trưởng, nguyên bộ trưởng; thứ trưởng, nguyên thứ trưởng; 27 tướng lĩnh quân đội, công an trong đó có cả những người là Anh hùng LLVTND (Nguyễn Văn Hiến, Phan Văn Vĩnh, Nguyễn Đức Chung), thật đau xót!
Chính vì vậy, từ lịch sử xây dựng, chỉnh đốn Đảng, nhất là từ thực tiễn 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội XII, Đại hội XIII nhấn mạnh: “Nêu cao tinh thần tự giác tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của cán bộ, đảng viên”. Chỉ rõ, cán bộ, đảng viên cần thấy rõ trách nhiệm, bổn phận của mình, luôn luôn vững vàng trước mọi khó khăn, thách thức và “không bị cám dỗ bởi vật chất, tiền tài, danh vọng”. Không ngừng “Nâng cao ý thức tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng suốt đời, thường xuyên “tự soi”, “tự sửa” và nêu cao danh dự, lòng tự trọng của người đảng viên”. Đây cũng là sự kế tục lời dạy Chủ tịch Hồ Chí Minh - tấm gương sáng ngời về đạo đức cách mạng, Người viết: "Đạo đức cách mạng không phải từ trên trời sa xuống. Nó do đấu tranh rèn luyện bền bỉ hằng ngày mà phát triển và củng cố. Cũng như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong".
Thứ hai, đẩy mạnh giáo dục đạo đức cách mạng trong toàn Đảng theo những giá trị và chuẩn mực Đảng đã xác định
Chặng đường mới cũng đặt ra nhiều thách thức mới từ vị trí cầm quyền của Đảng và trách nhiệm lớn lao của mỗi cán bộ, đảng viên đòi hỏi quyết tâm mới để vượt qua hoàn cảnh và vượt qua chính mình trước những cám dỗ vật chất, lợi ích cá nhân và tham vọng quyền lực. Nhiều đồng chí đã giữ vững truyền thống đạo đức của Đảng, hết lòng vì sự phát triển, phồn vinh của đất nước, vì cuộc sống hạnh phúc của nhân dân. Nhưng cũng có một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp đã thiếu sự tu dưỡng, rèn luyện, học tập dẫn tới sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống và biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ.
Trước yêu cầu đó, rất cần thiết phải tổng kết sâu sắc hơn những vấn đề xây dựng Đảng về đạo đức từ trước tới nay và đề ra được những tiêu chí về đạo đức của Đảng trong hoàn cảnh hiện nay.
Đạo đức của Đảng trong thời kỳ mới là hết lòng, hết sức phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, đặt lợi ích quốc gia, dân tộc lên trên hết, “dĩ công vi thượng”.
Cương lĩnh, đường lối của Đảng đã thể hiện điều đó. Chỉ đạo và hoạt động thực tiễn của toàn Đảng, mọi tổ chức đảng hướng tới chuẩn mực đó. Mỗi cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý phấn đấu để làm tốt điều đó. Đó là giá trị đạo đức mới hiện nay. Để đạt tới chuẩn mực đó đòi hỏi mỗi cán bộ, đảng viên phải đề cao tinh thần trách nhiệm, ý thức phục vụ nhân dân, thái độ vì dân. Thật sự trung với Đảng, trung với nước, hiếu với dân. Phấn đấu vì dân giàu, nước mạnh, vì sự hùng cường của Tổ quốc và hạnh phúc của nhân dân. Coi trọng hành động, những việc làm cụ thể vì mục tiêu cao cả đó. Chuẩn mực đạo đức đó đòi hỏi phải kiên quyết phê phán, chống chủ nghĩa cá nhân trong mỗi người cán bộ, đảng viên. Chống lối sống ích kỷ, tham lam, thực dụng, cơ hội, vụ lợi, thu vén cá nhân, không quan tâm đến tập thể, đến lợi ích chung.
Cần nhấn mạnh, đạo đức của Đảng và mỗi cán bộ, đảng viên là cần kiệm liêm chính, không tham ô, tham nhũng, lãng phí, không lợi dụng chức vụ, quyền hạn để trục lợi.
Đây là chuẩn mực thể hiện lương tâm, danh dự và nhân cách, tư cách của người cách mạng. Chuẩn mực đó đòi hỏi cán bộ, đảng viên phải làm việc với chất lượng và hiệu quả cao nhất với những nhiệm vụ được giao, không thờ ơ, thiếu trách nhiệm, vô cảm trong công việc. Thói vô trách nhiệm, né tránh công việc đang làm tổn hại, cản trở sự phát triển và làm cho sự lãnh đạo, quản lý trì trệ, kém hiệu quả, hiệu lực. Cần kiên quyết phê phán, đấu tranh ngăn chặn hành động tham ô, tham nhũng, lợi dụng chức vụ, quyền hạn câu kết với doanh nghiệp, với đối tượng khác để trục lợi. Sống bằng kết quả lao động, cống hiến và thu nhập hợp pháp, kê khai trung thực, minh bạch tài sản riêng. Không lợi dụng, lạm dụng quyền lực được giao để dung túng, bao che, tiếp tay cho tham nhũng, tiêu cực. Kiên quyết chống những biểu hiện phe cánh, lợi ích nhóm. Mọi cán bộ, đảng viên sống và làm việc tuân thủ kỷ luật của Đảng, pháp luật của Nhà nước, trung thực đoàn kết, không làm điều gì khuất tất, không đưa người nhà, người thân không đủ tiêu chuẩn, điều kiện vào các cơ quan hoặc vị trí lãnh đạo, quản lý. Chống tham nhũng không chỉ bảo vệ tiền bạc, tài sản công để không gây thiệt hại về kinh tế mà còn là vấn đề chính trị, sự vững mạnh của chế độ, niềm tin của nhân dân và cũng là vấn đề đạo đức, vì sự trong sạch trong đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên.
Trong điều kiện Đảng cầm quyền, đạo đức của Đảng và mỗi cán bộ, đảng viên hiện nay là không quan liêu, xa rời quần chúng, khiêm tốn, giản dị, giữ gìn lối sống trong sạch, đề cao các giá trị văn hóa, nhân văn. Gắn bó mật thiết với nhân dân là một trong những nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng. Từ phong trào cách mạng của quần chúng mà xây dựng Đảng và mỗi cán bộ, đảng viên trưởng thành. Bài học lấy dân làm gốc cần được nhận thức và hành động đúng ở mọi thời kỳ cách mạng. Trong xây dựng chủ nghĩa xã hội và đổi mới, bài học đó có ý nghĩa to lớn động viên sức dân trong xây dựng, bảo vệ Tổ quốc, phát triển đất nước. Gắn bó với nhân dân, thật sự vì lợi ích của nhân dân, là vấn đề lớn trong đạo đức cách mạng. Làm tốt được điều đó là khắc phục được bệnh quan liêu - một nguy cơ lớn của Đảng cầm quyền. Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII đã nêu rõ một trong 9 biểu hiện suy thoái về đạo đức, lối sống là: “Quan liêu, xa rời quần chúng, không sâu sát cơ sở, thiếu kiểm tra, đôn đốc, không nắm chắc tình hình địa phương, cơ quan, đơn vị mình; thờ ơ, vô cảm, thiếu trách nhiệm trước những khó khăn, bức xúc và đòi hỏi chính đáng của nhân dân”. Phải thật sự tin dân, hiểu dân, lắng nghe ý kiến của dân, bàn bạc với nhân dân, chăm lo cho lợi ích của nhân dân. Nếu có khuyết điểm thì thật thà nhận lỗi trước nhân dân và cùng với nhân dân sửa chữa. Giữ gìn lối sống lành mạnh, không “sa vào các tệ nạn xã hội, vi phạm thuần phong mỹ tục, truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc, chuẩn mực đạo đức gia đình và xã hội”.
Đạo đức của Đảng và mỗi cán bộ, đảng viên hiện nay đòi hỏi đề cao tính trung thực, tình thương yêu đồng chí, sống nhân ái, nghĩa tình. Sinh thời Hồ Chí Minh nhắc nhở cán bộ, đảng viên phải sống với nhau có tình, có nghĩa. Tình là tình cảm chân thật, nghĩa là trách nhiệm, cần sống “ngay thẳng, không có tư tâm, không làm việc bậy, không có gì phải giấu Đảng”. Đó là sự trung thực. Mọi việc Đảng giao cho dù to hay nhỏ phải cố gắng hoàn thành cẩn thận. Hiện nay, phải khắc phục biểu hiện thấy đúng không bảo vệ, thấy sai không đấu tranh, gió chiều nào che chiều ấy, dĩ hòa vi quý. Đó là sự thiếu trung thực ảnh hưởng đến sự lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng và cũng là biểu hiện suy giảm về đạo đức. Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII đã nêu rõ những biểu hiện suy thoái về đạo đức, lối sống cần phải phê phán, loại bỏ như “ganh ghét, đố kỵ, so bì, tị nạnh, không muốn người khác hơn mình”, “vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, gây mất đoàn kết nội bộ; đoàn kết xuôi chiều, dân chủ hình thức; cục bộ, bè phái, kèn cựa địa vị, tranh chức, tranh quyền, độc đoán, gia trưởng, thiếu chỉ đạo trong chỉ đạo, điều hành”. Những biểu hiện đó là trái với đạo đức cách mạng của Đảng mà Hồ Chí Minh chú trọng rèn luyện, trái với đạo đức công vụ trong bộ máy nhà nước và ảnh hưởng xấu đến đạo đức của xã hội.
Đạo đức trong Đảng hiện nay cần thiết nhấn mạnh sự gương mẫu, trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên. Gương mẫu trong công việc, trách nhiệm được giao; gương mẫu về phẩm chất, nhân cách, lối sống; gương mẫu trong phong cách làm việc dân chủ, khoa học, gần dân, sát thực tế, thống nhất giữa nói và làm; gương mẫu trong hưởng thụ quyền lợi vật chất. Đảng viên nêu gương trước quần chúng, cán bộ lãnh đạo, quản lý nêu gương trước nhân viên, cấp trên nêu gương trước cấp dưới. Người có chức vụ, trách nhiệm càng cao, trách nhiệm nêu gương càng lớn.
Trong những năm qua, công tác giáo dục đạo đức trong đảng gắn với đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh ngày càng thực chất, đi vào chiều sâu, dần trở thành ý thức tự giác, tinh thần trách nhiệm của mỗi tổ chức đảng, cơ quan, đơn vị, của từng cán bộ, đảng viên và Nhân dân; tư tưởng, đạo đức, phong cách của Người từng bước trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của đời sống xã hội.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, việc học và làm theo Bác cũng còn một số điểm hạn chế: công tác triển khai, quán triệt chuyên đề của từng năm chưa thật sự hấp dẫn và phong phú; công tác tuyên truyền cho đồng bào dân tộc thiểu số, công nhân trong các khu công nghiệp còn hạn chế; việc đưa nội dung học tập và làm theo Bác vào chương trình giáo dục, đào tạo trong hệ thống giáo dục quốc dân còn chậm; nội dung cam kết tu dưỡng, rèn luyện phấn đấu làm theo Bác của nhiều cán bộ, đảng viên còn chung chung, chưa gắn với chức trách, nhiệm vụ được giao. Công tác tuyên truyền, biểu dương, nhân rộng các điển hình tiên tiến, mô hình hay, cách làm hiệu quả còn chưa nhiều, chưa thực sự tạo sức lan tỏa trong xã hội. Công tác kiểm tra, giám sát còn chưa thường xuyên...
Mặt khác một số cấp ủy đảng và các tổ chức cơ sở đảng không thường xuyên coi trọng công tác giáo dục cán bộ, đảng viên về phẩm chất, đạo đức và lối sống cách mạng. Sinh hoạt đảng, nhất là cấp chi bộ một số nơi chưa được chặt chẽ và chưa có chất lượng cao. Việc đấu tranh phê bình và tự phê bình, rèn luyện, giáo dục đảng viên, công tác quản lý cán bộ, đảng viên chưa còn hạn chế, thiếu chặt chẽ, công tác nắm tình hình diễn biến tư tưởng, quan hệ xã hội, sinh hoạt… của cán bộ, đảng viên để uốn nắn, giáo dục chưa kịp thời. Do đó, có tình trạng sự việc đã xảy ra rồi tổ chức đảng mới biết...
Để khắc phục những hạn chế, khuyết điểm trên, Đại hội XIII chủ trương: “Đẩy mạnh giáo dục đạo đức cách mạng, thực hiện thường xuyên, sâu rộng, có hiệu quả việc học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh gắn với việc thực hiện các nhiệm vụ chính trị”6.
Đạo đức Hồ Chí Minh là tuyệt đối trung thành với lý tưởng cách mạng, suốt đời vì nước, vì dân; luôn đặt lợi ích của quốc gia, dân tộc, của cách mạng, của tập thể lên trên hết, trước hết. Từ tấm gương đạo đức của Bác Hồ, Đảng từng bước xây dựng những chuẩn mực đạo đức trong Đảng. Đại hội XIII của Đảng nêu rõ chủ trương: “Nghiên cứu, bổ sung, hoàn thiện các giá trị đạo đức cách mạng theo tinh thần “Đảng ta là đạo đức, là văn minh” cho phù hợp với điều kiện mới và truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc. Xây dựng các chuẩn mực đạo đức làm cơ sở cho cán bộ, đảng viên tự điều chỉnh hành vi ứng xử trong công việc hằng ngày”7. Chú trọng giáo dục đạo đức trong toàn Đảng: “Đẩy mạnh giáo dục đạo đức cách mạng, làm cho mỗi cán bộ, đảng viên thấy rõ bổn phận và trách nhiệm của mình, luôn vững vàng trước mọi khó khăn, thách thức và không bị cám dỗ bởi vật chất, tiền tài, danh vọng; đấu tranh có hiệu quả với mọi biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân, bệnh quan liêu, cơ hội, cục bộ, bè phái, mất đoàn kết nội bộ”8.
Thứ ba, đề cao trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên
Trong hai cuộc kháng chiến chống bọn thực dân, đế quốc xâm lược Pháp, Mỹ, hàng chục nghìn cán bộ, đảng viên, chiến sĩ trên cả nước nêu gương thực hành đạo đức cách mạng: Ngay tại phiên tòa đại hình, Võ Thị Sáu hô lớn: "Đả đảo thực dân Pháp! Kháng chiến nhất định thắng lợi!". Anh hùng Nguyễn Viết Xuân bị máy bay Mỹ bắn nát đùi phải, song ông vẫn tiếp tục chỉ huy chiến đấu, động viên cán binh bằng khẩu lệnh "Nhằm thẳng quân thù! Bắn!" ...và còn rất nhiều những tấm gương sáng khác họ “là những bông hoa tươi thắm của chủ nghĩa anh hùng cách mạng” Việt Nam…
Trong cuộc đấu tranh phòng chống đại dịch Covid-19 vừa qua, hàng chục vạn cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức nêu gương chấp hành các biện pháp phòng chống dịch, với tác phong làm việc sâu sát, quên mình: chiến sỹ áo trắng, áo xanh quên mình thực hiện nhiệm vụ trên tuyến đầu: những y, bác sỹ ngất đi vì kiệt sức trong chiến dịch lấy mẫu xét nghiệm thần tốc. Điều này đã thực sự cùng cố tình cảm, niềm tin của nhân dân đối với Đảng.
Vừa qua, trên báo điện tử Quân đội nhân dân ngày 19/4 và ngày 21/7 có hai bài viết phản ánh sự việc như sau: Buổi sinh hoạt của cơ quan X diễn ra khá suôn sẻ, khi mà đồng chí cán bộ chủ trì gửi đi thông điệp kêu gọi toàn thể cơ quan phải tích cực học tập, nghiên cứu nghị quyết nhiệm kỳ mới của cấp ủy cấp trên một cách nghiêm túc, thực chất; khắc phục triệt để bệnh lười học tập nghị quyết ở một số cán bộ, đảng viên. Đồng chí Bí thư cấp ủy cấp trên nán lại chuyện trò với một số cán bộ cơ quan X thì phát hiện ra cơ quan chưa triển khai học tập Nghị quyết vậy mà cán bộ chủ trì vẫn gửi đi thông điệp trên. Câu chuyện thứ hai: Khi tranh luận về một vấn đề được báo chí đề cập, anh tiến sĩ nọ tỏ ra cao ngạo, giọng hùng hồn khoe khoang về “vốn kiến thức đồ sộ” của mình. Và rồi anh “kết luận” về một vấn đề được Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng quyết nghị như thể nội dung ấy đã được anh thuộc nằm lòng! Thế nhưng, sau một hồi tranh luận, lật giở Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng mới té ngửa: Thì ra những khẳng định chắc như đinh đóng cột của tiến sĩ nọ lại trái ngược 100% so với tinh thần, nội dung Nghị quyết của Đảng. Vấn đề ở câu chuyện đặt ra là gì: là ngụy tạo sự uyên thâm, không thực hành nêu gương, vi phạm dân chủ. Một câu chuyện gây cười và thật sự đáng buồn về trách nhiệm nêu gương cũng như đạo đức cách mạng.
Chính những biểu hiện tiêu cực, suy thoái về đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên, thì việc đề cao trách nhiệm nêu gương càng có ý nghĩa lớn lao trong xây dựng Đảng và nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền của Đảng. Đại hội XIII của Đảng yêu cầu: “Thực hiện nghiêm các quy định của Đảng về trách nhiệm nêu gương, chức vụ càng cao càng phải gương mẫu, trước hết là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương. Đảng viên tự giác nêu gương để khẳng định vị trí lãnh đạo, vai trò tiên phong, gương mẫu, tạo sự lan tỏa, thúc đẩy các phong trào cách mạng”. “Nêu gương phải thực sự trở thành một nội dung quan trọng trong phương thức lãnh đạo của Đảng”. Để sự nêu gương là thực chất cần tăng cường sự kiểm tra, giám sát, Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh: “coi trọng kiểm tra, giám sát trong Đảng kết hợp với phát huy vai trò giám sát của cơ quan dân cử, của Mặt trận Tổ quốc, báo chí và nhân dân đối với cán bộ, đảng viên thực hiện các quy định nêu gương”.
Một số biện pháp thực hiện giải pháp tập trung xây dựng Đảng về đạo đức trong trong thời gian tới
Thứ nhất, tiếp tục tổ chức quán triệt, học tập, triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII, trong đó chú trọng nội dung “xây dựng Đảng về đạo đức”
Đại hội XIII xác định trong 10 nhiệm vụ cụ thể, nhiệm vụ thứ ba là “tập trung xây dựng Đảng về đạo đức”. Ngày 09/3/2021, Bộ Chính trị ban hành Chỉ thị số 01-CT/TW “về việc nghiên cứu, học tập, quán triệt, tuyên truyền và triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng”. Công tác tổ chức nghiên cứu, học tập, quán triệt, tuyên truyền và triển khai đã được tiến hành khẩn trương, nghiêm túc, chất lượng; nêu cao trách nhiệm nêu gương của cán bộ chủ chốt các cấp. Cấp ủy đảng các cấp đã xây dựng chương trình hành động cụ thể, gắn với việc thực hiện các nhiệm vụ đề ra trong Nghị quyết Đại hội XIII. Tuy nhiên, việc quán triệt, học tập, triển khai Nghị quyết không chỉ dừng lại ở năm đầu thực hiện Nghị quyết, mà cần phải tiếp tục quán triệt, tuyên truyền bằng nhiều hình thức, phương pháp, trên các loại hình truyền thông. Đồng thời mỗi cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên thường xuyên rà soát, bổ sung, cụ thể hóa nội dung, chỉ tiêu Nghị quyết của Đảng trong chương trình, kế hoạch của cấp mình thành từng mục tiêu, phần việc, nhiệm vụ cụ thể theo các mốc thời gian, qua đó rút kinh nghiệm, khắc phục những hạn chế, khuyết điểm trong triển khai thực hiện.
Thứ hai, thể chế hóa các chủ trương của Đảng
Tập trung thể chế hóa kịp thời các nghị quyết, quy định, chỉ thị của Đảng thành pháp luật, chương trình, kế hoạch của Nhà nước với các chế tài thực thi đạt hiệu lực cao. Hệ thống quy định, biện pháp cần được xây dựng đồng bộ, liên thông giữa quy định của Đảng với pháp luật của Nhà nước, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát tổ chức thực hiện bảo đảm thành công trong đấu tranh, ngăn chặn suy - thoái về đạo đức, lối sống.
Trước hết, triển khai Đề án nghiên cứu “Xây dựng các chuẩn mực đạo đức làm cơ sở cho cán bộ, đảng viên tự điều chỉnh hành vi ứng xử trong công việc hằng ngày”. Về lâu dài, cần nghiên cứu xây dựng, ban hành Luật Đạo đức cán bộ, công chức. Việc này đáp ứng được yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay. Luật Đạo đức cán bộ, công chức xác định rõ các nguyên tắc, chuẩn mực đạo đức công vụ, hành vi đạo đức và công cụ đạo đức.
Thứ ba, đẩy mạnh giáo dục đạo đức cách mạng với nội dung thiết thực
Giáo dục đạo đức cách mạng là một trong những công cụ hữu ích, góp phần xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh. Giáo dục là con đường cơ bản và phổ biến để hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất cần thiết cho mỗi cán bộ, đảng viên. Giáo dục đạo đức cần bao trùm những nội dung rèn luyện nâng cao chuyên môn gắn với tu dưỡng phẩm chất đạo đức cách mạng, thái độ ứng xử và động cơ làm việc của cán bộ, đảng viên vì mục tiêu chung của tập thể. Hồ Chí Minh khẳng định trau dồi đạo đức của cán bộ, đảng viên cần được thể hiện trên cả ba phương diện: Đối với mình, đối với mọi người và đối với công việc. Đối với mình, không ngừng học tập, rèn luyện nhằm nâng cao trình độ chuyên môn, tu dưỡng đạo đức cách mạng, không được tự cao, tự đại và luôn có ý chí cầu tiến. Bên cạnh đó, mỗi cán bộ, đảng viên phải thường xuyên kiểm điểm, tự phê bình để phát huy điều hay, hạn chế, sửa đổi, khắc phục những điều chưa tốt của bản thân, phải coi việc tự phê bình mình như việc rửa mặt hằng ngày. Đối với mọi người, luôn giữ thái độ chân thành, thật thà, khiêm tốn, đoàn kết, không dối trá, lừa lọc; nghiêm túc phê bình những sai sót, khuyết điểm, hạn chế của người khác với dụng ý nhân văn, mong muốn họ sửa chữa sai lầm và trở nên tiến bộ. Đối với công việc, nói phải đi đôi với làm, việc công phải đặt lên trước việc tư; phải tận tâm, tận tụy, không ngại khó khăn, gian khổ để hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.
Cấp ủy đảng các cấp phải xây dựng chương trình hành động, nội dung sinh hoạt chuyên đề thiết thực; mỗi cán bộ, đảng viên phải nêu cao trách nhiệm nêu gương và tích cực học tập, quán triệt nghị quyết, chỉ thị của Đảng gắn với xây dựng Đảng về đạo đức.
Thứ tư, học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh và thực hiện tốt các quy định nêu gương
Thực hiện tốt các quy định trách nhiệm nêu gương có giá trị quan trọng, khẳng định đây là một phương thức lãnh đạo của Đảng. Nêu gương tạo sự khích lệ hoàn thiện, tự soi, tự sửa, tự điều chỉnh thái độ và hành vi, răn đe, cảnh tỉnh, cảnh báo, phòng ngừa nguy cơ sai phạm của mỗi cán bộ, đảng viên. Thực hành nêu gương trở thành việc làm tự giác, thường xuyên, nếp văn hóa, đề cao ý thức trách nhiệm, tiên phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên, trước hết là ủy viên Bộ Chính trị, ủy viên Ban Bí thư, ủy viên Ban Chấp hành Trung ương. Đề cao trách nhiệm nêu gương góp phần xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức đảng và đảng viên, củng cố lòng tin của Nhân dân đối với Đảng.
Các cấp ủy, tổ chức đảng tích cực xây dựng kế hoạch chi tiết, khả thi và tổ chức thực hiện hiệu quả để từng cán bộ, đảng viên thực hành các quy định nêu gương nền nếp, thực chất, tạo sự lan tỏa trong xã hội. Đồng thời, coi trọng kiểm tra, giám sát trong Đảng kết hợp với phát huy vai trò giám sát của cơ quan dân cử, mặt trận Tổ quốc, báo chí và Nhân dân đối với cán bộ, đảng viên khi thực hiện các quy định nêu gương.
Thứ năm, đề cao ý thức rèn luyện tu dưỡng của mỗi cán bộ, đảng viên
Đây là giải pháp rất quan trọng, đòi hỏi sự nỗ lực vươn lên của từng cán bộ, đảng viên. Sự tu dưỡng đạo đức của mỗi người phản ánh trung thực và sinh động nhất về nhân cách cá nhân. Người thiếu tu dưỡng, rèn luyện đạo đức khiến cho bản thân dễ bị cám dỗ bởi vật chất, tiền bạc, danh vọng, từ đó dễ sa vào cá nhân chủ nghĩa, lối sống ích kỷ, thực dụng, tham ô... Bởi vậy, nghiêm khắc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức làm cho mỗi cán bộ, đảng viên giữ vững, hoàn thiện nhân cách, phẩm giá, duy trì lối sống trong sạch, lành mạnh, văn minh.
Tu dưỡng, rèn luyện đạo đức trong sáng, lành mạnh phải được thực hiện bền bỉ, thường xuyên và liên tục. Việc tu dưỡng đạo đức cách mạng phải trên tinh thần tự giác, tự nguyện, dựa vào lương tâm của mỗi người và sự giúp đỡ của cập thể, của quần chúng. “Tư tưởng cộng sản với tư tưởng cá nhân ví như lúa với cỏ dại. Lúa phải chăm bón rất khó nhọc thì mới tốt được. Còn cỏ dại không cần chăm bón cũng mọc lên lu bù. Tư tưởng cộng sản phải rèn luyện mới có được. Còn tư tưởng cá nhân thì cũng như cỏ dại, sinh sôi, nảy nở rất dễ. Vì vậy gột rửa chủ nghĩa cá nhân ví như rửa mặt thì phải rửa hằng ngày”.
Mỗi cán bộ, đảng viên phải nhận thức rõ trách nhiệm của mình trong rèn luyện đạo đức cách mạng, đấu tranh ngăn chặn suy thoái về đạo đức, lối sống. Thực hành phẩm chất đạo đức, lối sống thể hiện thông qua việc hoàn thành trách nhiệm chính trị được giao, biết hy sinh vì quốc gia, dân tộc. Mỗi cán bộ, đảng viên phải đề cao tinh thần: “Việc thiện thì nhỏ mấy, khó mấy cũng nên làm; việc ác thì nhỏ mấy cũng tránh”.
Trách nhiệm của cán bộ, đảng viên
Trong công cuộc đổi mới, dưới những tác động tiêu cực của cơ chế thị trường, không ít cấp ủy, tổ chức đảng có biểu hiện quan liêu, xa dân, đề ra các chủ trương công tác chưa thật sát với lợi ích của nhân dân; một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, kể cả ở cấp cao, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, sa vào chủ nghĩa cá nhân, bè phái, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực..., chưa dũng cảm nhận khuyết điểm trước nhân dân. Việc thực hiện trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên ở nhiều nơi còn hạn chế; không thực hiện nghiêm túc nguyên tắc tự phê bình và phê bình trong mối quan hệ với nhân dân, trong công tác xây dựng nội bộ cũng như trong đời sống hằng ngày. Những hạn chế nêu trên đã ảnh hưởng lớn đến lòng tin của nhân dân đối với Đảng, đến vai trò lãnh đạo của Đảng, sự phát triển của đất nước và sự tồn vong của chế độ. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nhắc nhở: “một Đảng mà giấu giếm khuyết điểm của mình là một Đảng hỏng. Một Đảng có gan thừa nhận khuyết điểm của mình, vạch rõ những cái đó, vì đâu mà có khuyết điểm đó, xét rõ hoàn cảnh sinh ra khuyết điểm đó, rồi tìm kiếm mọi cách để sửa chữa khuyết điểm đó. Như thế là một Đảng tiến bộ, mạnh dạn, chắc chắn, chân chính”. Bởi vậy, xây dựng Đảng về đạo đức là nhiệm vụ thường xuyên, liên tục; là yêu cầu ngày càng quan trọng, cấp thiết trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay, để Đảng ta thực sự trong sạch, vững mạnh, “là đạo đức, là văn minh”, đáp ứng nguyện vọng của nhân dân và xứng đáng với trọng trách được nhân dân giao phó. Điều này được thể hiện ở những nội dung như sau:
Thứ nhất, thường xuyên bồi dưỡng, rèn luyện lý tưởng đạo đức cách mạng của Đảng và của mỗi cán bộ, đảng viên. Đó là mục tiêu, lý tưởng đấu tranh giành độc lập dân tộc và xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội, vì tự do, ấm no, hạnh phúc của nhân dân. Kể từ khi Đảng ra đời đến nay, lý tưởng đó không thay đổi, không phai nhạt, luôn gắn liền và thống nhất với nền tảng tư tưởng, đạo đức của Đảng. Đảng ta vừa là người lãnh đạo, vừa là người đày tớ thật trung thành của nhân dân, vì nhân dân phục vụ. Ngoài lợi ích của nhân dân và của dân tộc, Đảng không có lợi ích nào khác. Bởi vậy, mục tiêu, lý tưởng của người đảng viên không phải là phấn đấu để làm quan, phát tài hay để mưu cầu danh lợi, mà là để được cống hiến nhiều hơn cho sự nghiệp cách mạng, cho Đảng và dân tộc Việt Nam. Thực tế đã chứng minh, hơn 91 năm qua, vững vàng trên nền tảng chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, kiên định giương cao ngọn cờ độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, đồng thời đề ra những chủ trương, đường lối đúng đắn, sáng tạo phù hợp với từng thời kỳ, hoàn cảnh khác nhau của đất nước, Đảng ta đã lãnh đạo cách mạng nước ta đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Trong gần 35 năm tiến hành công cuộc đổi mới, hội nhập và phát triển, đất nước ta đã giành được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử.
Thứ hai, xây dựng, hoàn thiện những quy chế, quy định điều chỉnh thực tiễn xây dựng Đảng về đạo đức trong toàn Đảng. Trước hết, đó là những quy định về chuẩn mực và nêu gương đạo đức của đảng viên trong từng cơ quan, đơn vị và trên từng lĩnh vực của đời sống xã hội; những quy định, nguyên tắc xây dựng Đảng về đạo đức đối với các cấp ủy, tổ chức đảng; những quy định rất cụ thể trong việc xử lý các hành vi vi phạm tư cách, chuẩn mực đạo đức đối với đảng viên và tổ chức đảng. Trên cơ sở những quy định chung, các cấp ủy, tổ chức đảng ở mỗi cấp, mỗi lĩnh vực hoàn thiện những tiêu chí, chuẩn mực cụ thể, sát thực, dễ nhớ, dễ thực hiện, dễ kiểm tra, giám sát, làm căn cứ cho tự phê bình, phê bình và xử lý kỷ luật nếu vi phạm. Những chuẩn mực đạo đức đó trở thành tiêu chuẩn, nét đẹp truyền thống, văn hóa ứng xử trong cơ quan, tổ chức, tạo nên giá trị văn hóa cao đẹp trong suốt quá trình hoạt động, xây dựng và phát triển của các tổ chức đảng và đảng viên.
Thứ ba, liên tục giáo dục, rèn luyện, thực hành những chuẩn mực đạo đức trong Đảng, thấm nhuần trong thực tiễn hoạt động và đời sống hằng ngày. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng khẳng định: “Mọi việc thành hay là bại, chủ chốt là do cán bộ có thấm nhuần đạo đức cách mạng, hay là không”. Trong nhân cách của người cán bộ cách mạng, đức và tài phải luôn gắn bó chặt chẽ với nhau; trong đó đức phải được đặt lên hàng đầu, phải là “gốc” bởi người có tài mà không có đức sẽ là người có thể “tham ô hủ hóa có hại cho nước”. Đảng ta đặc biệt quan tâm đến quá trình giáo dục đạo đức cho cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân, nhất là thế hệ trẻ trong nhà trường, gia đình và xã hội; đồng thời, yêu cầu các cấp ủy, tổ chức đảng trực tiếp, thường xuyên giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng đối với tất cả cán bộ, đảng viên. Nội dung giáo dục là toàn diện, từ lý tưởng đạo đức cho đến những yêu cầu cụ thể về phẩm chất đạo đức, những giá trị chuẩn mực của đảng viên và tổ chức đảng; trong đó đề cao trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, người có chức vụ càng cao càng phải gương mẫu.
Thứ tư, không ngừng đấu tranh ngăn chặn những hành vi vi phạm chuẩn mực đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên. Trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, đảng viên của Đảng làm việc trong các cơ quan nhà nước nếu không rèn luyện, tu dưỡng thì rất dễ bị cám dỗ, rơi vào chủ nghĩa cá nhân, quan liêu, tham nhũng, vi phạm chuẩn mực đạo đức của người đảng viên. Điều đó đòi hỏi mỗi cán bộ, đảng viên và tổ chức đảng phải thường xuyên tự phê bình và phê bình, quyết liệt đấu tranh với những hành vi phi đạo đức và những biểu hiện suy thoái về đạo đức, lối sống, như: sống ích kỷ, thực dụng, cơ hội, vụ lợi, ganh ghét, đố kỵ, không muốn người khác hơn mình; độc đoán, gia trưởng, vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ; cục bộ, bè phái, tranh chức, tranh quyền, gây mất đoàn kết nội bộ; quan liêu, thờ ơ, vô cảm, thiếu trách nhiệm, xa rời quần chúng; tham ô, tham nhũng, lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phục vụ lợi ích cá nhân; sa vào các tệ nạn xã hội, vi phạm thuần phong, mỹ tục, chuẩn mực đạo đức gia đình và xã hội,...
Trong công tác xây dựng Đảng ta về đạo đức trong giai đoạn hiện nay, Đảng bộ Công ty Tuyển Than Hòn Gai đã lãnh đạo, chỉ đạo đơn vị hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao. Có ý nghĩa lý luận và thực tiễn to lớn, góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo, năng lực cầm quyền và sức chiến đấu của Đảng, làm cho Đảng thực sự trong sạch, vững mạnh, xứng đáng với sự tin cậy của nhân dân, hoàn thành những trọng trách của mình trước nhân dân và dân tộc. Xây dựng Đảng về đạo đức là trách nhiệm của toàn Đảng từ Trung ương đến cơ sở, là trách nhiệm của mỗi cán bộ, đảng viên. Do đó, mỗi cán bộ, đảng viên phải không ngừng học tập, rèn luyện đạo đức, nêu cao tính tiên phong, gương mẫu, xây dựng Đảng ta thật sự trong sạch, vững mạnh, nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền của Đảng./.
